Deve ve tekerlek: organik ve geometrik şehir

Tekerleğin insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olduğu kabul edilir. Ancak tarihi incelediğimizde Fas'tan Mısır'a, oradan İran'a ve Afganistan'a kadar uzanan bir kuşakta milattan önce kesin olarak bilemediğimiz bir dönemden itibaren tekerleğin hakim olduğu bu bölgelerden milattan sonra birinci ila beşinci yüzyıllar arasında bölge bölge tekerleğin kaybolduğu veya en azından çok geri plana itildiği görülür. Columbia Üniversitesi İslam Tarihi profesörlerinden Richard Bulliet The Camel and the Wheel adlı eserinde bu değişimi kitap çapında inceliyor. (1) Bu yazı, kısmen bu eserden yararlanarak ulaşım kültürünün geniş çaplı tarihi ve sosyolojik boyutlarına dikkat çekmeye çalışacak, yol ve ulaşım kültürünün sadece teknolojik boyutta ele alı- namayacağını ortaya koymaya çalışacaktır.