Hadis rivayetinin sosyolojik boyutları: bir hafıza zinciri olarak din

Bu tebliğin amacı hadis rivayet ağının toplumsal yapı ile fonksiyonel ilişkisine ta-rihi ve teorik açılardan dikkat çekmektir. On beş asırdır Malezya'dan Orta Asya'ya, Hicaz'dan Fas'a kadar bütün İslam dünyasını sinir sistemi gibi kuşatmış olan hadis· rivayet ağı veya isnad zincirleri; bölgeler ve nesiller arası toplumsal bilgi akışını sağ­layan ilginç bir sosyal organizasyondur. Bu sosyal ağ, günümüzde bilinen en geniş ve en uzun sosyal ilişkiler ağıdır. Başka hiçbir din ve medeniyette uzun asırlar bo-yunca kayda geçmiş böyle .bir sosyal olgu yoktur. Bu nedenle İsnad, İbn-i Haldun ve daha bir çok tarihçi ve muhaddisin de belirttiği gibi, İslam toplumunu diğer top-lumlardan ayıran bir sosyal yapıdır ve sadece hadis alanıyla sınırlı olmayıp bütün ilimlerde kullanılmıştır. Günümüzde hadis eğitiminin batılılaşmadan etkilenerek "akademikleşmesi" ile, İslam'ın ayırt edici özelliği olan isnad, bizzat hadisciler tara-fından bile ihmal edilmiştir. Hadis rivayeti ortadan kalkmış, hadis eğitimi kişiselliğini kaybederek, formelleşmiştir